Internet Archive’nin E-Kitap Ödünç Verme Faaliyeti Yasal Bulunmadı

ABD Temyiz Mahkemesi, geçtiğimiz günlerde aldığı kararla, Internet Archive tarafından uygulanan e-kitap ödünç verme hizmetinin adil kullanım kapsamında değerlendirilemeyeceğine hükmetti. Bu karar, dijital kütüphanenin yasal sınırlarının ötesine geçip geçmediği konusunda uzun süredir devam eden bir tartışmayı sona erdirmiş oldu.

Davanın Arka Planı

Internet Archive, dünya genelinde dijital kaynaklara ücretsiz erişim sağlayan önemli bir platform olarak biliniyor. Özellikle pandemi sürecinde kütüphanelerin kapanmasıyla birlikte, milyonlarca öğrenci ve araştırmacıya dijital kitaplar ödünç vererek büyük bir kolaylık sağlamıştı. Ancak bu süreç, bazı yayıncıların tepkisini çekti. Random House, HarperCollins ve Penguin Random House gibi büyük yayıncılar, dijital kopyaların ödünç verilmesinin yazarların ve yayıncıların telif haklarını ihlal ettiğini iddia ederek dava açtı. Mahkeme, bu uygulamanın adil kullanım kapsamında olmadığını belirterek Internet Archive’ın bu faaliyeti durdurması gerektiğini kararlaştırdı.

E-Kitap Ödünç Verme Uygulaması

Internet Archive, “kontrollü dijital ödünç verme” adı altında bir sistem geliştirmişti. Bu sistemde, fiziksel bir kitap kopyasına sahip olan bir kullanıcı, aynı kitabın dijital versiyonunu belli bir süreliğine ödünç alabiliyordu. Ancak yayıncılar, bu uygulamanın geleneksel kitap ödünç verme işlemlerinden farklı olduğunu ve dijital ortamda kontrol edilemez hale geldiğini savundu. Mahkemenin son kararı, Internet Archive’ın bu uygulamasının yasal sınırları aştığını doğruladı.

Kararın Ardından

Bu karar, Internet Archive için büyük bir darbe niteliği taşıyor. Platform, kullanıcılarına sunduğu dijital kaynakların önemli bir bölümünü kaybetme riskiyle karşı karşıya. Internet Archive yetkilileri, bu kararı temyize götürebileceklerini ve dijital erişim hakları konusunda yeni bir düzenleme talep edebileceklerini belirtiyor. Ayrıca, bu durum sadece dijital kütüphaneleri değil, genel olarak bilgiye erişim haklarını da etkileyebilir. Eleştirmenler, bu kararın bilginin serbest dolaşımını engelleyebileceğini ve eğitim kurumlarına büyük zarar verebileceğini savunuyor.

Yayıncılar ve Yazarlar Ne Diyor?

Yayıncılar, mahkemenin kararını memnuniyetle karşıladı. Telif haklarının korunması ve yazarların emeklerinin karşılığını alması gerektiğini vurgulayan yayıncılar, dijital kopyaların kontrolsüz dağıtımının hem maddi kayıplara yol açtığını hem de yazarların haklarını ihlal ettiğini öne sürdü. Birçok yazar da benzer görüşte. Dijital kopyaların ücretsiz dağıtılmasının, basılı kitap satışlarını ciddi şekilde azalttığını ve bu durumun uzun vadede yazarlara zarar verdiğini belirtiyorlar. Ancak bazı yazarlar, dijital kopyaların eğitim ve bilgiye erişimi kolaylaştırdığı görüşünde.

Eğitim Kurumları ve Kullanıcıların Tepkisi

Özellikle eğitim kurumları, mahkemenin kararını eleştiren kesimlerin başında geliyor. Üniversiteler ve araştırma merkezleri, pandemi döneminde Internet Archive’ın sunduğu dijital ödünç verme hizmetinden yoğun şekilde faydalandıklarını belirterek, bu kararın bilgiye erişimi kısıtlayacağını savunuyor. Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki öğrenciler ve akademisyenler, dijital kütüphanelerin sunduğu ücretsiz kaynaklardan faydalanarak eğitim süreçlerini daha verimli hale getirmişlerdi. Internet Archive’ın e-kitap ödünç verme uygulamasının sona ermesi, bu erişimin büyük ölçüde kısıtlanmasına neden olabilir.

Peki Şimdi Ne Olacak?

Bu kararın ardından Internet Archive’ın dijital kitap ödünç verme sistemi tamamen sona erebilir. Ancak platformun bu karara karşı nasıl bir adım atacağı henüz net değil. Internet Archive, bilgiye erişimi savunmaya devam edeceğini ve bu konuda yeni stratejiler geliştirebileceğini açıkladı. Yayıncılar ve telif hakkı sahipleri ise, dijital ortamdaki haklarını korumak için daha sert önlemler almaya hazırlanıyor.