NASA’nın SPHEREx Teleskobu, Evrenin Haritasını Çıkarmak Üzere Uzaya Fırlatıldı

NASA, evrenin erken dönemlerine ışık tutacak yeni nesil uzay teleskobu SPHEREx’i başarıyla fırlattı. 488 milyon dolarlık proje, kızılötesi teknolojisiyle gökyüzünü 102 farklı dalga boyunda tarayarak astronomi tarihinin en kapsamlı veri setini oluşturacak.

Vandenberg Uzay Üssü’nden Fırlatıldı

12 Mart 2025 tarihinde SpaceX’in Falcon 9 roketiyle Kaliforniya’daki Vandenberg Uzay Üssü’nden yörüngeye gönderilen SPHEREx, Dünya’nın 650 km üzerinde kutupsal bir yörüngeye yerleşti. Proje ekibi, fırlatma öncesinde yaşanan teknik aksaklıklar nedeniyle operasyonun iki hafta ertelendiğini açıkladı.

Bilim Dünyasını Bekleyen Keşifler

NASA yetkilileri, teleskobun üç temel bilimsel hedef üzerinde çalışacağını vurguladı. İlk olarak, evrenin “şişme” (inflation) olarak adlandırılan ilk genişleme anlarına dair kanıtlar aranacak. İkinci aşamada, galaksilerin milyarlarca yıllık evrim süreci haritalandırılacak. Son olarak, Samanyolu galaksisindeki yıldız doğum bölgelerinde su ve organik molekül izleri taranacak.

-210°C’de Çalışabiliyor

Mühendisler, teleskobun -210°C’de çalışabilmesi için üç katmanlı pasif soğutma sistemi geliştirdi. Bu sistem sayesinde hem Dünya’nın termal ışınımı hem de Güneş’in etkisi minimuma indirildi. NASA’nın Jet İtki Laboratuvarı’ndan Beth Fabinsky, “Sensörlerimiz o kadar hassas ki bir ampulün ışığını 16.000 km uzaktan ölçebilir” ifadelerini kullandı.

Diğer Teleskoplardan Farkı Ne?

Hubble ve James Webb teleskoplarının aksine SPHEREx, belirli hedefler yerine tüm gökyüzünü sistematik olarak tarayacak. İki yıl boyunca dört kez tam gökyüzü haritalaması yapacak olan teleskop, her noktayı 102 farklı kızılötesi dalga boyunda analiz edecek. Bu veriler, gökbilimcilere galaksiler arasındaki karmaşık etkileşimleri anlama imkanı sunacak.

Uluslararası İş Birliği ve Sonraki Adımlar

Görev kapsamında Güney Kore ve Fransa’dan araştırmacıların da yer aldığı 60 kişilik ekip, ilk verilerin 2026 başında alınmaya başlanacağını duyurdu. SPHEREx’in topladığı 100 petabayttan fazla verinin açık kaynak olarak paylaşılacağı belirtildi.